Донишманд ва файласуфи немисМартин Лютер, ки яке аз рӯҳониён ва фақеҳони  замони худ маҳсуб меёфт ва китоби муқаддаси масеҳиён «Инҷил»-ро ба забони олмонӣ тарҷума кардааст,  аз моҳияти дину оин хуб бархурдор буд. 

Ба табъ расидани рисолаи сиёсатшинос ва муҳаққиқ, узви вобастаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон С. Ятимов «Адабиёт ва диалектикаи ҳаёт» (Душанбе: ҶДММ «Ганҷ нашриёт», 2019.-248 с.) гувоҳи равшани он далел аст, ки дар шароити ривоҷи хештаншиносӣ, истиқлолдорию истиқлолпарастии миллати тоҷик низ адабиёт яке аз соҳаҳои муҳими маърифатноксозии ҷомеа ва рушди тафаккури инсонӣ ба шумор рафта, ба он бояд таваҷҷуҳи бештар зоҳир гардад. 

Агар баъзе аз ҳикмат ва масъалаҳоро бархе дуруст дарк мекунанду ҳамон тавр шарҳу тавзеҳ медиҳанд, то ҳақиқат рӯшани рӯшан бошад, тоифае ё худ гурӯҳе онро қасдан ҷилваи дигар медиҳанд. Бо ин ки медонанд мардумро ба гумроҳӣ мекашанд ва  аз асли худ дур месозанд.

- Адабиёти классикии мо дар ҳама даврони таърихӣ, ҳатто дар вазъҳои басо мураккабу душвор низ алайҳи зулм, истисмор, қатл, ғорат, озор, даҳшатафканӣ вазифаву рисолаташро бисёр олӣ ба ҷо овардааст.

Табиист, ки дар сархати расонаҳо қарор гирифтани чунин  «раддабандӣ» бо «мусоидат»-и  баъзе расонаҳои дохилӣ, ки ливо сохтан аз чунин «хулосабарорӣ»-ро дӯст медоранд, имконпазир гардид.    Воситаҳои ахбори оммаи мамлакат низ, ки аксари маврид аз рўйдоду воқеоти аз лиҳози моҳият ба як фулус намеарзида ҳангома месозанд, дар ин маврид «ба даҳонашон об гирифтаанд».